Voor Velserbroeker Gerard van Broekhuijsen is de Tweede Wereldoorlog nooit ver weg

Carlo Nijveen

Dinsdag 17 maart 2020 om 07:36

VELSERBROEK

Vanzelfsprekend liet hij van zich horen, tijdens de recente discussie over het plakkaat waarop de naam van de Velsense NSB-burgemeester Tjeerd van der Weide is vereeuwigd. Als zoon van verzetslieden weet Gerard van Broekhuijsen welke wonden de Tweede Wereldoorlog heeft geslagen. Ook daarom moet de tekst bij de overzichtslijst in het raadhuis van Velsen wat hem betreft zo snel mogelijk worden aangepast. Zodat duidelijk wordt hóe kwalijk de rol was die Van der Weide tijdens de bezetting speelde.

(Lees hier verhalen van ooggetuigen van de Tweede Wereledoorlog)

Paradijselijk. Zo kan de tijdelijke verblijfplaats van Gerard van Broekhuijsen gerust worden genoemd. In de verte glinsteren de golven van de Atlantische Oceaan in het zonlicht. En op en rond het terras bij het Portugese appartement waar de 72-jarige Velserbroeker en zijn vrouw ook dit jaar een groot deel van de winter doorbrengen, kwetteren talloze vogeltjes.

De Algarve op een doordeweekse dag. Al vertoeft hij pakweg tweeduizend kilometer van huis, Velsen – of beter gezegd: wat zich gedurende de Tweede Wereldoorlog in deze contreien heeft afgespeeld – laat Van Broekhuijsen niet los. Als voormalig geschiedenisdocent zit hem namelijk al langere tijd iets dwars.

Jammer

,,Ik vind dat scholen over het algemeen veel te weinig aandacht aan de oorlog besteden. Daarom heb ik mij hier de afgelopen tijd beziggehouden met het redigeren van het boek ’De bevrijding van Velsen, van uur tot uur’. Veel volwassen Velsenaren en zeker jongeren in Velsen hebben er geen weet van dat wij niet op 5 mei 1945, maar pas drie dagen later werden bevrijd. Ook daarom hoop ik dat Velsense scholen gebruik gaan maken van de gedigitaliseerde versie van De bevrijding van Velsen. Want in dat boek staat bijvoorbeeld precies beschreven hoe de Canadezen de IJmond naderden.”

,,Sporadisch wordt er tijdens lessen nog wel over de Tweede Wereldoorlog gesproken. Omdat docenten er door hun persoonlijke achtergrond belangstelling voor koesteren, bijvoorbeeld. Ik vind het heel jammer dat dit deel van onze geschiedenis in het huidige onderwijs geen vaste plek meer heeft. Ook daarom heb ik me er als voorzitter van de Historische Kring Velsen mede hard voor gemaakt dat er een moderne versie kwam van het naslagwerk over Velsen in de dagen voor de bevrijding. Om het boek voor scholieren wat toegankelijker te maken, als zij het bijvoorbeeld gebruiken bij het schrijven van een werkstuk, heb ik het enigszins geredigeerd. Bijvoorbeeld door een aantal afleidende teksten te verwijderen.’’

Voor Van Broekhuijsen is de oorlog nooit ver weg. Recentelijk heeft hij zich – desgevraagd – dan ook gemengd in de discussie over een herinneringsplakkaat in het Velsense gemeentehuis, waarop onder anderen NSB-burgemeester Tjeerd van der Weide staat vermeld. Amateur-historicus Romke van Dieren gooide de knuppel in het hoenderhok, door er bij de huidige Velsense burgemeester Frank Dales op aan te dringen de naam van de foute burgervader van het plakkaat te laten halen.

Van Broekhuijsen was het daar niet mee eens. ,,Je kunt het verleden niet wegpoetsen’’, reageerde hij in deze krant. ,,We moeten juist leren van de geschiedenis. Wat gebeurd is, is gebeurd. Van der Weides aanstelling als burgemeester valt uiteraard niet meer terug te draaien. Stel: je verwijdert zijn naam van dat plakkaat in het gemeentehuis. Hoe verklaar je dan dat er in de oorlogsjaren een gat valt? Had Velsen in die tijd soms geen burgemeester? Natuurlijk was er ook tijdens de Tweede Wereldoorlog lokaal bestuur.’’

Van Broekhuijsen vindt wel dat op het herinneringsplakkaat klare taal moet zijn te lezen. Met de summiere uitleg dat Tjeerd van der Weide en een andere burgemeester ’door de bezetter werden aangesteld’, wordt volgens hem te weinig recht gedaan aan de dramatische gebeurtenissen in de oorlog. De tekst op het plakkaat moet worden uitgebreid, vindt de Historische Kring-voorzitter. Hij toont zich dan ook tevreden met de door B en W van Velsen aangekondigde aanpassing van de overzichtslijst.

Al op jonge leeftijd hoort Van Broekhuijsen de naam Tjeerd van der Weide voor het eerst vallen. In zijn ouderlijk huis. Z’n vader Nol en moeder Suus bewaren bittere herinneringen aan de fanatieke NSB’er, die in september 1942 door de nazi’s tot burgemeester van Velsen wordt benoemd. Van der Weide neemt na zijn aanstelling onder meer deel aan razzia’s en oefent een waar schrikbewind uit. Dat ondervinden ook Van Broekhuijsens ouders en zijn oom Hein.

Inval

Op 16 februari 1945 vallen de Duitsers de woning binnen waar de drie zijn ondergedoken. Nol heeft voor de geallieerden bunkers in kaart gebracht die langs de kust bij IJmuiden zijn gebouwd. Hein is regelaar van valse papieren. Net als Nols toekomstige vrouw Suus – door de Duitsers wegens haar rode haar aangezien voor Hannie Schaft – worden de tweelingbroers Van Broekhuijsen gearresteerd. Nol en Suus overleven hun gevangenschap. Maar Hein wordt kort voor de bevrijding – op 14 april 1945 – gefusilleerd.

Aan het verlies van zijn broer zit voor Nol van Broekhuijsen een extra zwarte rand. De Duitsers waren namelijk van plan om niet Hein, maar hém te doden. Een persoonsverwisseling dus, zo wordt enige tijd na de executie duidelijk. ,,Over wat zich in de Tweede Wereldoorlog heeft afgespeeld, spraken mijn vader en moeder niet heel veel’’, herinnert Gerard van Broekhuijsen zich. ,,Ik ben lid van de Vereniging Kinderen van Verzetsdeelnemers en hoor van lotgenoten dat ook hun ouders daarover gesloten waren. M’n vader heeft over de oorlog wél gesprekken gehad met mijn vrouw. Hij wilde er zijn eigen kinderen kennelijk niet mee belasten.’’

Beladen

Voor Van Broekhuijsen zal 4 mei altijd een beladen dag blijven. ,,Mijn ouders troonden me als jochie mee naar de dodenherdenking op de Eerebegraafplaats in Overveen, omdat oom Hein daar te ruste is gelegd. Heel lang ben ik ervan uitgegaan dat hij ook in de duinen was gefusilleerd. Pas een jaar of tien geleden ontdekte ik dat mijn oom niet daar is doodgeschoten, maar in het Amstelpark. Toch ga ik op 4 mei liever naar de Eerebegraafplaats. De herdenking daar maakt op mij altijd veel indruk. Omdat het er bijna volledig stil is. Je hoort er alleen natuurgeluiden. En het geschuifel van voeten over asfalt. Heel anders dan de herdenking die in Velsen wordt gehouden. Ik heb mij daar vorig jaar nog kapot geërgerd aan verkeerslawaai tijdens de stille tocht naar begraafplaats Westerveld. Geen waardig eerbetoon. Een aanfluiting. Als lid van het Comité 4 en 5 mei Velsen ben ik nauw betrokken bij de herdenking daar. Maar ik geef de voorkeur aan Overveen.’’

Feestdag

Voor Van Broekhuijsen staat vast: aan de dodenherdenking op 4 mei mag nooit een einde komen. ,,Ik vind eveneens dat 5 mei voor iedereen weer een vrije dag hoort te zijn. Net als vroeger. Voorzitter Gerdi Verbeet van het Nationaal Comité 4 en 5 mei wil dat ook, heb ik begrepen. De Fransen vieren Quatorze Juillet, de Amerikanen Indepence Day. Wij moeten op een vergelijkbare manier onze bevrijding vieren, op 5 mei.’’

Naast zijn inspanningen als voorzitter van de Historische Kring Velsen is en was de gepensioneerde geschiedenisdocent ook op andere fronten actief. Zo is hij vrijwilliger bij het Pieter Vermeulen Museum en educator bij het Huis van Hilde. Eerder was Van Broekhuijsen Eerste Hulp-instructeur bij de KNRM. Tussen die bezigheden en het familieleven door kwam en komt om de zoveel tijd de oorlog bovendrijven. ,,Mijn vader praatte er dus niet vaak over. Wel zei hij eens: Aan het begin van de oorlog zagen we de koninklijke familie en gezaghebbers wegvluchtten uit Nederland. Wij haalden hier de kooltjes uit het vuur. En na de bevrijding kwamen de vertrokken notabelen weer op het pluche. Dat heeft bij verzetsmensen veel kwaad bloed gezet.’’

https://www.noordhollandsdagblad.nl/cnt/dmf20200317_72950624?utm_source=bing&utm_medium=organic