Maandag 1 februari 2021

Premium

Gerard van Broekhuijsen vertelt de geschiedenis van zijn vader na – die nooit met hem over de oorlog sprak

Robbert Minkhorst

Maandag 1 februari 2021 om 10:50

VELSERBROEK

Het is nu vooral aan de jeugd om de herinnering aan de Tweede Wereldoorlog levend en vitaal te houden, vindt Gerard van Broekhuijsen, kind van verzetsstrijders.

,,We moeten toch proberen om het vuurtje brandend en warm te houden. Dat is mijn drijfveer. Wij zijn de laatste generatie die nog direct met de oorlog te maken heeft gehad – via onze ouders. Die orale geschiedenis is cruciaal. Je moet daarom ook een medium zoeken waar de kinderen en jongeren zitten.’’

Dus zit Gerard van Broekhuijsen (73) uit Velserbroek zelf op Tiktok, als ’geschiedenisopa’. ,,De NOS heeft ook een Journaal op TikTok.’’

Radio

Van hem is onder meer het filmpje te zien hoe hij en zijn broer ooit een radio terugvonden in de tuin van het ouderlijk huis, aan de Lijsterlaan in IJmuiden. Beelden die ook NH Nieuws (toen nog RTV Noord-Holland) haalden. ,,Mijn ouders hadden de radio in de oorlog in de tuin begraven. Mijn broer en ik vroegen steeds: Waar hebben jullie hem nou in de grond gestopt? Dat hebben ze nooit willen vertellen. Toen mijn broer en ik de rododendron gingen verplaatsen, stuitten we op metaal.’’ De radiozender staat tegenwoordig in het Bunkermuseum.

Vorig jaar digitaliseerde hij ’De bevrijding van Velsen, van uur tot uur’, waarin nauwkeurig staat beschreven hoe de Canadezen de IJmond naderden in de meidagen van 1945. Oók een poging om een brug te slaan naar de jeugd, die zich toch voornamelijk in een digitale wereld begeeft.

(Tekst gaat door onder de foto)

Het Comité 4 en 5 Mei Velsen, waar hij al jaren een actief lid is, moet wat hem betreft versterken én verjongen. Er zijn vacatures. ,,Als er iemand zegt, ik wil alleen dit doen, de jeugd bij de herdenking en de viering betrekken, is het al prachtig’’, geeft Van Broekhuijsen aan.

Familiegeschiedenis

De gepensioneerd geschiedenisdocent, tevens oud-voorzitter van de Historische Kring Velsen (waar hij nog altijd webmaster is), stopt bovendien tijd en energie in het up to date houden van zijn eigen familiegeschiedenis, die opgetekend wordt in het e-book ’Levenslang oorlog’, dat in de loop van dit jaar moet verschijnen. Recente ontdekkingen bewijzen bovendien hoe iets dat al geweest is, toch in beweging kan blijven. Zo kwam Van Broekhuijsen erachter dat zijn oom Hein, tweelingbroer van zijn vader Nol, een eerdere verloofde heeft gehad. In de oorlog moeten ze elkaar uit het oog zijn verloren. ,,Maar haar familie was ook streng gereformeerd. Wij komen van katholieke huize. Dus trouwen had nooit gekund. In die tijd zeker niet.’’

Van Broekhuijsen leerde dat zijn vader en oom opgroeiden in Zutphen, vlakbij de oude IJsselbrug, waar ze ’s zomers in de IJssel zwommen en mussen geel spoten om ze als kanaries te verkopen. Ze gingen naar de World Jamboree in Vogelenzang.

In de Meidagen van 1940 vochten Nol en Hein van Broekhuijsen op De Grebbeberg waar de Duitsers Hein krijgsgevangene maakte. Terug naar hun huis in Zutphen konden ze niet – dat was kapotgeschoten. Zo kwamen ze in IJmuiden terecht bij hun zus To. ,,Dat weet ik pas sinds een jaar. Hun zus werkte in die tijd bij Rijkswaterstaat. Zij moest, en mocht ook daarom in IJmuiden blijven.’’

(Tekst gaat door onder de foto)

De broers ontmoetten er hun uiteindelijke verloofdes, Grat Zwanenburg en Suus de Jager. Die laatste is Gerard van Broekhuijsens moeder. ,,Grat en Hein zijn nooit getrouwd. Hij en mijn vader en moeder zijn in 1945 verraden. Ik kan er nog kwaad om worden. Het grootste deel van Nederland was al bevrijd. Hein is door de Duitsers gefusilleerd bij een represailleactie. Ik weet inmiddels wie mijn vader en moeder moet hebben verraden. Hij is later ook ter dood veroordeeld. Een straf die alleen nooit is uitgevoerd.’’

De naam houdt hij voor zich. ,,Familie is hier in Velsen bijvoorbeeld nog actief in de politiek. Het is niet leuk voor ze, om dat dan zo te melden.’’

Intrigerend

Gegeven zijn pacifistische inborst is zijn uitgesponnen fascinatie voor de oorlog intrigerend. ,,Oorlogen leveren helemaal niets op. Ook de overwinnaars zijn verliezers’’, vindt hij. ,,Toen ik zelf in dienst zat, heb ik nog met een psycholoog moeten praten omdat ik doelbewust om de pop heen schoot – in plaats van erin.’’

Gelijkertijd is die belangstelling weer goed verklaarbaar. Hij vertelt de geschiedenis van zijn vader na. ,,Hij heeft met mij nooit over de oorlog willen praten. Wel een aantal keren met mijn vrouw, zodat ik al wel wat te weten kwam. Het is een stil trauma.’’

,,Stille trauma’s die er nog steeds zijn’’, gaat Van Broekhuijsen verder. ,,Ik ben lid van de Vereniging Kinderen van Verzetsdeelnemers. Het is een algemeen probleem dat ouders hun kinderen niet met hun trauma van de oorlog konden belasten. Het was ook pijnlijk voor henzelf. Het was vers.’’

(Tekst gaat door onder de foto)

Daarbij: ,,Hein was er op 25-jarige leeftijd van af. Hij heeft drie herdenkingsmonumenten. Een stoel in het Rozenoord Monument in het Amsterdamse Amstelpark, waar hij vlakbij is gefusilleerd. Een steen in de duinen hier op de plek waar 192 verzetslieden zijn opgegraven – zijn zus To moest hem nog identificeren – en een graf op de Eerebegraafplaats.’’ O, en een straat in IJmuiden.

Hij beseft dat hij wrang of wreed kan overkomen. ,,Mijn vader heeft er zijn leven lang onder geleden. Hij, en al die anderen die zijn blijven leven, krijgen een graf in de vergetelheid.’’ Een historische vergissing vindt hij dat. ,,Zet op hun graf de fakkel van het Nationaal Comité 4-5 Mei, of een ander symbool of herinnering.’’

IJvert

Voor Van Broekhuijsen zijn 4 en 5 mei, herdenking en viering, één. Je hebt niets aan Bevrijdingsdag als je niet beseft wat je viert. Daarom ijvert hij al jaren om van 5 mei een jaarlijkse nationale feestdag te maken. De Fransen hebben 14 juli, de Amerikanen 4 juli, Nederlanders 5 mei: onze dag van de vrijheid.

Bovendien helpt het om de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog, haar herinneringen en haar lessen levend te houden voor komende generaties, weet hij zeker. ,,Kinderspelen en een Kindervrijmarkt kunnen alleen op een vrije dag. Het is onze vurige wens bij het Comité 4 en 5 Mei Velsen om meer aansluiting te vinden bij jeugd en jongeren. We hebben creatieve ideeën nodig om ze te bereiken.’’

,,Zoveel mensen zijn bang dat hun verhaal verdwenen raakt. We moeten hun kleinkinderen zien te triggeren om de verhalen van hun opa’s en oma’s vast te leggen.’’

https://www.noordhollandsdagblad.nl/cnt/dmf20210131_85064891?utm_source=bing&utm_medium=organic